سد لتیان در لواسان

در شرق و شمال شرق تهران مناطق خوش آب و هوای بسیاری که خیلی از آنها جزء منطقه لواسانات محسوب می شوند، وجود دارد. این مناطق ییلاقی از گذشته های دور مقصد سفرهای تفریحی اهالی پایتخت بوده و همیشه طرفداران بسیاری داشته اند. یکی از این نواحی، منطقه حفاظت شده جاجرود می باشد که به دلیل وجود سد لتیان در آن، محبوبیت فراوانی کسب کرده. این منطقه از زمان پادشاهان قاجار و زمانی که تهران به عنوان پایتخت انتخاب شد، شکارگاه یا قرق سلطنتی اختصاصی این پادشاهان بوده. این منطقه حفاظت شده در 37 کیلومتری شرق تهران واقع شده و نام آن از محله ای بسیار قدیمی در لواسانات به نام جاج یا جائیج گرفته شده.

مشخصات سد لتیان

سد لتیان بر روی رودخانه جاجرود و در منطقه جاجرود، سدی بتنی می باشد که یک از ذخایر تامین آب آشامیدنی شهر تهران به حساب می آید. در حقیقت نزدیک به یک سوم یا سی درصد آب تهران از این رود به دست می آید. این سد که قدیمی ترها آن را سد جاجرود نیز می نامند، در محل به هم رسیدن دو رودخانه برگ جهان و جاجرود یعنی در میات کوه های آلون، بندک و جاجرود احداث شده. دو پارک جنگلی لتیان و تلو نیز فضای اطراف این سد را بسیار زیبا و سرسبز نموده اند. ارتفاع کف سد از سطح آب های آزاد، 1600 متر می باشد.

رود جاجرود که سد لتیان بر روی آن قرار گرفته از شمال غرب به جنوب شرق جریان داشته و از کوه های کلون بستک در شمال دربندسر، آغاز می شود. رود جاجرود در مسیر خود با رودهایی از دماوند، آهار، فشم و میگون همراه شده و خروشان تر می گردد. با وجود زیبایی دریاچه لتیان، امکان ورود به ناحیه این سد برای عموم افراد وجود ندارد. برای ورود به این منطقه باید مجوز داشت و با هماهنگی قبلی وارد شد که این اجازه فقط به اهالی لواسان بزرگ و روستاهای آن ناحیه و مسئولین و کارکنان سد داده می شود. برای بازدید از تاج سد، باید با شرکت آب منطقه ای تهران در خیابان حجاب هماهنگ نمایید.

بلندی سد لتیان 107 متر بوده، پهنای آن 450 متر و ژرفایش 99 متر می باشد و با این ابعاد از عظیم ترین سدهای استان تهران محسوب می شود. از طرف این سد، هر ساله 290 میلیون متر مکعب آب برای تصفیه خانه تهرانپارس ارسال می شود. این کار از طریق یک تونل نه کیلومتر و نیمی انجام می شود. برای آبیاری زمین های کشاورزی دشت ورامین ،160 میلیون متر مکعب آب از طرف این سد تامین می شود و سالانه هفتاد هزار مگاوات ساعت انرژی برق آبی برای شبکه سراسری کشور تولید می شود. به غیر از رود جاجرود رودخانه های دیگری نیز چون افجه، برگ جهان و کندرود یا لوارک به این سد می ریزند.

نیروگاه آبی سد لتیان 45 مگاوات ظرفیت دارد. برای استفاده از این برق تولید شده نیروگاه کلان در 20 کیلومتری بالادست سد در ناحیه کلان ایجاد شده. این سد این روزها به محل اصلی دفع فاضلاب منطقه رودبار قصران بدل گردیده، اما از آن جا که در شهر لواسان سیستم فاضلاب شهری اجرا می شود، این فاضلاب ها به سد وارد نشده و به تصفیه خانه منتقل می شوند. مجتمع مسکونی کارکنان سد لتیان در جنوب دیواره سد، واقع گردیده. روستایی به نام نصرت آباد در جنوب غربی دریاچه وجود داشته که در سال 1391 به دستور مسئولین قضایی کشور تخریب شده و اهالی مهاجر و غیر محلی آن به ورامین منتقل شدند.

سد لتیان از دو قسمت اصلی خشکه چین و بتونی تشکیل شده و بلندی آن از نقطه پی 45 متر و از بستر رودخانه جاجرود 30 متر می باشد. طول تاج سد در بخش بتونی آن، 88 متر و در بخش خشکه چین 56 متر می باشد. بلندی تاج از کف رودخانه 80 متر و عرض آن در کف رودخانه 99 متر می باشد. ژرفا، عرض و طول تاج سد به ترتیب 99، 9 و 450 متر می باشد. این سد دو دریچه تخلیه آب دارد که در هر ثانیه صد متر مکعب تخلیه می شود. حجم بدنه سد 770 متر مکعب و حجم مخزن مرده آن نیز 28 میلیون متر مکعب است.

پیشینه سد لتیان

سد لتیان همچون سد کرج از سدهای احداثی دهه سی و چهل است. بررسی ها برای طراحی سد در سال 1338 آغاز شد و عملیات ساخت در سال 1342 شروع گردید. این سد در سال 1346 افتتاح شده و به بهره برداری رسید. پیمانکار این سد، شرکت ساسر و کارفرما شرکت آب منطقه ای تهران بوده اند. این سد را پیش از انقلاب فرحناز می نامیده اند. علت این که نام لتیان را بر روی این سد گذاشتند، آن بوده که نزدیک ترین دهستان به این سد، روستایی به نام لتیان از توابع لواسان کوچک بوده. البته این روستا با ساخت سد به زیر آب رفته و اهالی به مناطق دیگر کوچ داده شدند.

از ابتدای ساخت این سد، هدف از احداث آن، تامین آب آشامیدنی کلانشهر تهران بوده. همچنین بر طبق مطالعات انجام شده در طی آن سال ها، از دیگر اهداف ساخت این سد، تامین آب لازم برای زمین های زراعی دشت ورامین و تولید برقآبی برای برق سراسری کشور بوده. در راستای دسترسی بیشتر به این اهداف، در سال 1367 تونل انتقال لار-کلان اجاد شده که در آن سالانه 140 میلیون متر مکعب آب از سد لار به مخزن سد لتیان جا به جا می شود. این اقدام سطح آب قابل تنظیم سد را افزایش داده، کارایی سد را بالا برده و آب سد را به 410 میلون متر مکعب رسانده.

تفریحات سد لتیان

همان گونه که گفته شد ورود افراد به محوطه و منطقه لتیان ممنوعیت دارد. اما مناطق اطراف رودخانه جاجرود در نزدیکی سد لتیان، یکی از جاذبه های گردشگری بسیار محبوب این منطقه برای تهرانی هاست. مهم ترین تفریحات این منطقه در واقع همان پیک نیک و اتراق کردن در حاشیه سد و لذت بردن از طبیعت بسیار دیدنی و زیبا و آب و هوای مطبوع منطقه است. علاقمندان به ورزش دوچرخه سواری و کوه پیمایی نیز می توانند در این منطقه به ورزش محبوب خود بپردازند. وجود پارک جنگلی لتیان و نیز پارک جنگلی تلو در اطراف سد باعث شده بسیاری از مسافران به سمت این مناطق روانه شوند.

با توجه به طبیعت بکر منطقه و پوشش گیاهی و جانوری خاص اطراف سد لتیان، سوژه های عکاسی بسیار دست اولی نیز در اطراف این سد یافت می شوند که می تواند تجربه بسیار لذت بخشی را بر ای علاقمندان به عکاسی فراهم آورد. اسکی روی آب و قایق سواری نیز تفریحاتی هستند که امکاناتشان در اطراف این دریاچه برای توریست ها وجود دارد. این تفریحات زیر نظر شهرداری لواسان و نیروی هوایی در اطراف دریاچه سد ایجاد شده و طرفداران بسیاری دارد.

از مهم ترین و جذاب ترین تفریحات این منطقه باید به ماهیگیری اشاره کرد. در دریاچه سد لتیان انواع ماهی همچون ماهی سفید رودخانه ای، زردپر، اسلک، کراس و کپور وجود دارد. قزل آلای رنگین کمانی در این دریاچه در سال های گذشته به فراوانی زیست می کرد. اما در حال حاضر به ندرت در آب های این منطقه دیده می شود.

دیدنی های اطراف سد لتیان

تفریحات و جاذبه های گردشگری اطراف دریاچه لتیان، بسیار زیاد هستند از بین آنها می توان به پارک جنگلی سد لتیان اشاره کرد. این پارک در جنوب سد قرار گرفته و حدود 1000 هکتار مساحت دارد. در این پارک سکوت و آرامش بسیار خوبی برقرار بوده و شما می توانید به راحتی در آن پیک نیک به راه انداخته و به تجربیات متفاوتی همچون یوگا و مدیتیشن بپردازید. کاخ شاه در اطراف دریاچه لتیان دیگر دیدنی پیرامون این سد است که البته عموم امکان بازدید از آن را ندارند. این ساختمان لاکچری و زیبا در فضایی دور و دنج در بین پوشش گیاهی منطقه قرار گرفته و پس از دوره پهلوی نیز برخی از مسئولین کشوری از آن استفاده می کنند.

در اطراف دریاچه سد لتیان آبشارها، کوه ها، رودها و روستاهای دیدنی و پر جاذبه زیادی قرار دارند. کوه هایی همچون بندک، کلون و جاجرود در این منطقه واقع شده اند. دره کن و سد کن نیز در نزدیکی این منطقه قرار گرفته و طرفداران بسیاری دارد. روستاها و محلاتی مانند شورکاب، نجارکلا، تپه سید پیاز، جاییج، گلندوک و قاضی آباد نیز بسیار دیدنی و خوش آب و هوا بوده و مردمان مهمان نوازی نیز دارند. پارک جنگلی تلو یا غزال را نیز می توان به عنوان دیگر منطقه گردشگری پیرامون دریاچه لتیان نام برد. پوشش گیاهی این پارک شامل درختان سوزنی برگ، ارغوان، سنجد، بادام کوهی، کاج، نارون، زبان گنجشک، سرو خمره ای و سنجد می باشد.

از نظر پوشش جانوری نیز می توان به حیواناتی چون شغال، کبک، لاک پشت، روباه، شغال و خرگوش اشاره نمود. این پارک در نزدیکی سد لتیان از امکانات رفاهی خوبی بهره مند بوده که از جمله آنها می توان ترامپولین، فوتبال دستی، وسایل بازی کودکان ،آلاچیق، منقل کباب، زمین والیبال و موارد دیگر را نام برد. البته این امکانات شامل بوفه یا سوپرمارکت نمی شود و باید مواد غذایی و آب آشامیدنی لازم را به همراه داشته باشید. دورتادور پارک جنگلی تلو، جاده ای یک طرفه احداث شده و دسترسی به بخش های مختلف پارک را آسان کرده. این پارک در شب ها بسته بوده و از 6 صبح تا 7 شب، برای بازدید مسافران باز است.

از دیگر جاذبه های توریستی منطقه سد لتیان می توان به روستا و آبشار کمرد اشاره نمود. این ابشار در 20 کیلومتری جاده رودهن و در کنار روستای کمرد واقع گردیده. گردشگران کمتر این آبشار زیبا و بکر را می شناسند. درختان کهنسال و بلند قامت پیرامون آبشار، بر زیبایی این جاذبه افزوده اند. این آبشار در بردارنده چند آبشار کوچک تر است که از صخره ای با بلندای اندک به پایین جریان می یابد. آبشار کمرد در ناحیه کوهستانی قرار گرفته و هوای آن بارانی و معتدل بوده و برای تابستان ها بسیار مناسب می باشد. غار کوچکی که عنوان آن چهل دختر بوده در پشت آبشار واقع گردیده که غارنوردان را به خود می خواند.

اقامت در نزدیکی سد لتیان

برای اقامت در نزدیکی سد لتیان می توانید از اقامتگاه های روستاهای اطراف همچون روستای نیکنام ده که به صورت سوئیت، ویلا یا خانه روستایی اجاره داده می شوند، استفاده کنید. اما اگر علاقمند به تجربه زیست در طبیعت هستید و می خواهید شب مانی در طبیعت اطراف دریاچه سد را امتحان کنید، باید با تجهیزات لازم به این سفر رفته و از قبل پیش بینی های هواشناسی را بررسی کنید. با توجه به ییلاقی و کوهستانی بودن منطقه، برای این کار فصل تابستان و یا اواخر بهار را انتخاب کنید که سرمای هوا شما را اذیت نکند. در ضمن حیوانات وحشی همچون گراز نیز در این منطقه وجود دارند که امکان حمله آنها وجود دارد.

سد لتیان کجاست

سد جاجرود یا لتیان در سی و پنج کیلومتری شهر تهران، پنج کیلومتری شمال جاجرود و در جنوب لواسان واقع شده. مسیر سد لتیان از تهران به دو صورت است. نخستین مسیر از تهرانپارس آغاز شده و سپس باید به طرف جاده دماوند و آنگاه جاجرود حرکت کنید. پس از ین که به پل جاجرود رسیدید، باید جاده شمالی را که با رود جاجرود موازیست، ادامه داده تا پس از 5 کیلومتر به ورودی سد برسید. مسیر دیگر این سد از شمال شرق تهران و اتوبان بابایی آغاز گشته و در آن ابتدا به طرف لواسان و گردنه قوچک رفته و سپس بعد از عبور از لواسان بزرگ به طرف جنوب شرق در جاده سمت راست ادامه بدهید.